Eski Elektrik Fabrikası

Eski Elektrik Fabrikası

İzmir Liman Arkası bölgesi Umurbey Mahallesi'nde bulunan Eski Elektrik Fabrikası, batısında TEİAŞ, kuzeyinde Liman Caddesi, doğusunda depo yapıları ve tır otoparkı, güneyinde ise 1505 numaralı sokağa cepheli. Çevresinde çeşitli depo ve işyeri yapıları bulunuyor. İzmir Elektrik Fabrikası Yerleşkesi'ne 1505 numaralı sokak üzerinden giriş yapılıyor. Girişin bulunduğu güney cephesi boyunca puantörün yer aldığı sivil savunma yapısı, telefon santrali, depo, yağ ardiyesi, marangozhane ve boyahane yapıları dizi. Girişin hemen karşısında Atatürk heykeli ve yerleşkenin köşesinde Osmanlıca yazılmış bir kitabe yer alıyor. Peyzaj içerisindeki iki okaliptüs ağacı tescillenmiş durumda. Peyzajın doğu kısmı işçilerin soyunma alanları ve yemekhaneleri, batı kısmı ise geç dönemde yapılmış niteliksiz depo yapılarından oluşuyor. Fabrika yapısı ile Liman Caddesi arasındaki alanda geçmişte denizden su taşınmasını sağlayan kanallar bulunuyor. Ayrıca kömürün fabrika içinde taşınmasını sağlayan dolaşım rayları hâlâ peyzaj içinde yer alırken, bakımsız yeşil örtü sebebiyle kuyu soğutma ve tulumba dairesinin görünürlüğü azalmış, az sayıda teçhizat bakımsızlıktan çürümeye terk edilmiş durumda.

Tarihçe

1924 yılında kurulan Havagazı Fabrikası'nın şehrin elektriğini karşılamakta yetersiz kalması üzerine Belçikalı Traction-Electricite adlı şirkete 1925 yılında yapılan bir anlaşma sonucu İzmir'de elektrik üretimi ve tramvay işletimi hususunda imtiyaz verildi. 12 Mayıs 1926 yılında fabrikanın temeli atılarak inşaat çalışmalarına başlandı. Ancak arazinin tabanından su çıkması ve çöküntü olması sebebiyle açılış gecikti ve bina 18 Ekim 1928 günü hizmete başladı. Fabrika deniz suyu kullanarak, linyit ve kömür ile elektrik enerjisi üretiyordu. Havagazından daha güçlü bir üretim sağlayan Elektrik Fabrikası bu sayede şehrin sadece elektrik ve aydınlatma ihtiyacı değil, tramvay hattı ile ulaşım ihtiyacını da karşılıyordu. Ulaşım sistemi geliştiği kadar endüstrileşmenin de hızlanmasıyla Elektrik Fabrikası'nın elektrik karşılamada yetersiz kaldığı savaş sonrası dönemde, Şark Sanayii ve Turyağ Fabrikası şehrin bazı kesimlerinin elektrik enerjilerini karşılamaya başladı.