Efes Antik Kenti

Efes Antik Kenti

Efes (Eski Yunanca: Ephesos), Anadolu'nun batı kıyısında, bugünkü İzmir ilinin Selçuk ilçesi sınırları içerisinde bulunan, daha sonra önemli bir Roma kenti olan antik bir Yunan kentidir. Klasik Yunan döneminde İyonya'nın on iki şehrinden biri olan kentin kuruluşu Cilalı Taş Devri'ne, MÖ 6000 yıllarına dayanmaktadır. 1994 yılında UNESCO tarafından Dünya Mirası Geçici Listesi'ne dahil edilen Efes, 2015 yılında UNESCO Dünya Mirası olarak tescil edilmiştir. Efes, tarihi boyunca birçok kez yer değiştirdiğinden kalıntıları yaklaşık 8 kilometrelik geniş bir alana yayılmaktadır. Dünyanın yedi harikasından biri olan Artemis Tapınağı, antik dünyanın mermerden inşa edilmiş ilk tapınağı olup temelleri MÖ 7. yüzyıla kadar gitmektedir.

Selçuk ve Efes Antik Kenti'nde bulunan bazı yapılar şu şekildedir; Celsus Kütüphanesi, Roma Dönemi yapılarının en güzellerinden birisi olan yapı hem kütüphane hem de mezar anıtı görevini üstlenmiştir. 106 yılında Efes valisi olan Celsius'un vefatından sonra, oğlunun kütüphaneyi babasının adına mezar anıtı olarak yaptırdığı bilinmektedir. Hadrian Tapınağı, İmparator Hadrianus adına, anıt tapınak olarak inşa ettirilmiştir. Domitian Tapınağı'nın ise İmparator Domitianus adına yaptırıldığı bilinmektedir. Serapis Tapınağı Efes'in en ilginç yapılarından biri olan Serapis Tapınağı, Celsus Kütüphanesi'nin hemen arkasındadır. Hristiyanlık döneminde kiliseye dönüştürülen tapınağın Mısırlılarca yapıldığı düşünülmektedir. Meryem Kilisesi Konsül Toplantısı'nın yapıldığı yer olan Meryem Kilisesi (Konsül Kilisesi), Meryem adına inşa edilmiş ilk kilisedir. Yamaç Evler ise teraslar üzerine inşa edilmiş olan çok katlı evlerdir. Kentin zenginlerinin oturduğu bu evler Peristilli ev tipinin en iyi örneklerindendir. Duvarlar mermer kaplama ve fresklerle, taban ise mozaiklerle kaplıdır. Büyük Tiyatro ise, Mermer Cadde'nin sonunda bulunmakla birlikte 25.000 kişilik kapasiteyle antik dünyanın en büyük açık hava tiyatrosudur. Meryem Ana Evi, Bülbüldağı'nda İsa'nın annesi Meryem'in son yıllarını Yuhanna ile birlikte geçirdiğine inanılan kilisedir. Hristiyanlar için hac yeridir ve bazı papalar tarafından da ziyaret edilmiştir. Yedi Uyurlar Mağarası'nın ise Bizans döneminde mezar kilisesi haline getirilip, Geç Roma imparatorlarından Decius zamanında da putperestlerin zulmünden kaçan yedi Hristiyan gencin Panayır Dağı eteklerinde sığındıkları rivayet edilen mağara olduğuna inanılmaktadır. İsa Bey Cami 1374-75 yılında Aydınoğulları'ndan İsa Bey tarafından Ayasuluk Tepesi'ne Mimar Şamlı Dımışklıoğlu Ali'ye inşa ettirilmiştir. 19. yüzyılda kervansaray olarak da kullanılmıştır. St. Jean Bazilikası'ndaki Yuhanna'nın mezarı. Bizans İmparatoru Büyük Iustinianus tarafından yaptırılan ve o dönemin en büyük yapılarından bir olan 6 kubbeli bazilikanın merkezi kısmında, altta, İsa'nın en sevdiği havarisi St. Jean (Yuhanna)' nın mezarının bulunduğu iddia edilmektedir. Ancak henüz herhangi bir bulguya rastlanamamıştır. Burada St. Jean adına dikilmiş anıt da bulunmaktadır. Hıristiyanlar için çok önemli kabul edilen bu kilise Ayasuluk Kalesi'nde yer almaktadır.

Tarihçe

Çukuriçi ve Arvalya (Gül Hanım) höyüklerinde saptanan eserler ile, Efes'in yakın çevresinin tarihi Neolitik Dönem'e kadar ulaşmaktadır. Çukuriçi Höyük'te, Neolitik Dönemden Erken Bronz Çağına kadar bir yerleşimin ve yaşamın olduğu saptanmıştır. Aynı tür malzemeler, yine Selçuk, Kuşadası yolunun yaklaşık 8. km'de Arvalya Deresi'nin bitişiğinde Gül Hanım tarlasında Arvalya Höyük saptanmıştır. Bugün Artemis Tapınağı'nın yerinde yıkılmış kolonlardan oluşturulmuş bir sütun haricinde hiçbir şey yoktur. Helenistik Dönem MÖ 1050 yıllarında Yunanistan'dan gelen göçmenlerin de yaşamaya başladığı liman kenti Efes, MÖ 560 yılında Artemis Tapınağı çevresine taşınmıştır. Bugün gezilen Efes ise Büyük İskender'in generallerinden Lisimahos tarafından MÖ 300 yıllarında kurulmuştur.